Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 22 (424) z dnia 10.11.2016

Rezygnacja z obniżenia wymiaru czasu pracy przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego złożył wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy z pełnego do 1/2 etatu na okres 6 miesięcy. Po dwóch miesiącach zdecydował o powrocie do pełnego etatu. W jakim terminie powinien złożyć wniosek w tej sprawie, 21 czy 30 dni wcześniej?

Przepisy prawa nie zawierają regulacji w sprawie rezygnacji z obniżonego wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego, a tym samym nie wskazują terminu na dokonanie tej czynności.

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Urlop ten przysługuje w wymiarze do 36 miesięcy i może być udzielony na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia (art. 186 § 1 i 2 K.p.). Przy czym, co do zasady, każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z ww. wymiaru (bez możliwości przeniesienia na drugiego z nich) - art. 186 § 4 K.p.

Zgodnie z art. 186⁷ § 1 K.p., pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego etatu w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

W razie niezachowania ww. terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Żaden przepis prawa nie przewiduje natomiast rezygnacji z obniżonego wymiaru czasu pracy. Gdyby ustawodawca dopuszczał taką możliwość, określiłby to bądź wprost, bądź oznaczając termin na złożenie wniosku w tej sprawie. Terminy wskazane w pytaniu Czytelnika obowiązują odpowiednio: 21 dni - przy udzielaniu urlopu wychowawczego (art. 186 § 7¹ K.p.) oraz rozpoczęciu wykonywania pracy w obniżonym wymiarze (art. 186⁷ § 2 K.p.), a 30 dni - w razie rezygnacji z urlopu wychowawczego (art. 186³ K.p.). Co prawda w literaturze przedmiotu funkcjonuje pogląd, iż w omawianej sytuacji przez część wymiaru pracownik pracuje, a pozostałą część przebywa na urlopie wychowawczym, jednak przepisy tego nie potwierdzają. Dlatego też nie można przyjąć, iż w takim przypadku obowiązuje 30-dniowy termin (jak przy rezygnacji z urlopu wychowawczego).

Wobec braku jednoznacznej regulacji kodeksowej w doktrynie istnieją niejednolite poglądy w omawianym zakresie. Przykładowo zdaniem E. Szemplińskiej w tej sytuacji należy przyjąć: "(...) że pracodawca nie jest zobowiązany do uwzględnienia takiej rezygnacji. Nie ma wprawdzie żadnych przeszkód do skrócenia okresu pracy w niepełnym wymiarze, za zgodą pracodawcy, jednakże bez takiej zgody pracownik nie może jednostronnie »powrócić« do pracy w pełnym wymiarze przed upływem okresu, który objęty był jego wnioskiem o obniżenie wymiaru czasu pracy. (...)" (PiZS nr 3 z 2004 r., str. 43). Podobnie M. Frączek uważa, że: "(...) pracownik może wrócić do pracy na cały etat wcześniej niż wynika to z jego wniosku tylko za zgodą pracodawcy. Zatem, jeżeli pracownica zawnioskowała o obniżenie wymiaru etatu na 12 miesięcy, a chciałaby wrócić do pracy na cały etat po dwóch miesiącach pracy na część etatu - powinna wystąpić do pracodawcy o wyrażenie zgody. Pracodawca może nie wyrazić zgody na wcześniejszy powrót albo wyznaczyć dogodny dla siebie termin powrotu pracownicy do pracy na cały etat. (...)" (PiZS nr 3 z 2011 r., str. 44-45). Z kolei A. Marek uznał, że pracownikowi: "(...) powinna przysługiwać możliwość: (...) zrezygnowania z obniżenia wymiaru czasu pracy bez zgody pracodawcy, ale po uprzednim jego zawiadomieniu najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego powrotu do poprzednich warunków pracy (poprzedniego wymiaru czasu pracy). (...)" (Sł. Pracownicza nr 11 z 2004 r., str. 11).

Wobec tego, że przepisy prawa nie przewidują możliwości rezygnacji z obniżenia wymiaru, to: "(...) zgodnie z zasadami prawa cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, zatem stosując wykładnię przepisów na korzyść pracownika (...)" (por. stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej udostępnione naszemu Wydawnictwu 7 kwietnia 2016 r.). Co prawda zacytowany fragment pisma dotyczył rezygnacji z łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą na część etatu, to jednak uważamy, że jego treść można odnieść także do sytuacji wskazanej w pytaniu.