Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 29 (820) z dnia 10.10.2013

Nowe zasady udzielania urlopów wychowawczych

1) Kilka naszych pracownic zamierza wystąpić o urlop wychowawczy. Na jakich zasadach mamy go udzielić, biorąc pod uwagę zmienione przepisy? Czy tak jak dotychczas, w trakcie urlopu przysługuje im ochrona przed zwolnieniem?

Z dniem 1 października 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz. U. poz. 1028), która zmodyfikowała zasady udzielania i wykorzystywania urlopów wychowawczych. Ustawa nowelizująca przewidziała zarówno nowe regulacje, dotychczas niewystępujące w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), jak i zmianę brzmienia przepisów już obowiązujących. Do najważniejszych zmian wprowadzonych wspomnianą nowelizacją można zaliczyć:

• przyznanie każdemu rodzicowi lub opiekunowi dziecka wyłącznego prawa do 1 miesiąca urlopu wychowawczego (tzw. "nieprzenaszalnego" miesiąca urlopu), którego to prawa nie można przenieść na drugiego rodzica lub opiekuna (art. 186 § 4 K.p.),
   
• zwiększenie części urlopu wychowawczego, w ramach których można wykorzystać ten urlop z 4 do 5 części (art. 186 § 8 K.p.),
   
• podwyższenie z 3 do 4 miesięcy wymiaru urlopu wychowawczego, który może być wykorzystany wspólnie przez rodziców lub opiekunów dziecka (art. 186 § 6 K.p.),
   
• ustalenie, iż w czasie urlopu wychowawczego bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty przed urlopem wychowawczym ulega zawieszeniu na czas jego trwania (art. 293¹ K.p.),
   
• wprowadzenie zasady, zgodnie z którą wymiar urlopu wypoczynkowego nie ulega proporcjonalnemu obniżeniu w przypadku, gdy pracownik, który z dniem 1 stycznia danego roku nabył prawo do kolejnego urlopu, skorzysta następnie z co najmniej 1 miesiąca urlopu wychowawczego i powróci do pracy w tym samym roku kalendarzowym (art. 155² § 2 K.p.).

Co do wymiaru urlopu wychowawczego, to pozostał on bez zmian, przy czym na mocy omawianej nowelizacji jest on określany w miesiącach (36), a nie w latach (3). Ustawa nowelizująca nie zmieniła również obowiązującego od 17 czerwca br. zapisu art. 186 K.p., zgodnie z którym urlop wychowawczy na dane dziecko może być wykorzystany do ukończenia przez nie 5 roku życia. W przypadku dziecka, które ze względu na stan zdrowia potwierdzony orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki pracownika, dodatkowe 3 lata (36 miesięcy) urlopu wychowawczego na to dziecko można wykorzystać do ukończenia przez nie 18 roku życia.

WAŻNE: Skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej 1 miesiąca uważa się za wykorzystanie przez jednego rodzica lub opiekuna dziecka przysługującej mu "nieprzenaszalnej" części tego urlopu.

Odnośnie wzmiankowanej w pytaniu szczególnej ochrony pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem przez pracodawcę stosunku pracy, pozostaje ona bez zmian. Zakres tej ochrony wyznacza art. 186¹ K.p. oraz ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. nr 90, poz. 844 ze zm.), tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych. Przy czym ten ostatni akt prawny dotyczy pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników (w okresie dokonywania zwolnień).

2) Pracownica samotnie wychowująca dziecko złożyła wniosek o urlop wychowawczy w pełnym wymiarze. Czy w związku z tym, że jeden miesiąc tego urlopu przysługuje drugiemu rodzicowi lub opiekunowi, pracownicy przysługuje tylko 35 miesięcy urlopu wychowawczego?

W przedstawionej sytuacji pracownica zachowa prawo do pełnego wymiaru urlopu wychowawczego, tj. do 36 miesięcy tego urlopu. Nie ma w tym przypadku zastosowania regulacja art. 186 § 4 K.p. o tzw. "nieprzenaszalnej" części urlopu wychowawczego.

W przepisach Kodeksu pracy, wprowadzających tę nową regulację, ustawodawca przewidział wyjątki od obowiązku jej stosowania. Na podstawie art. 186 § 9 i 10 K.p., jeden rodzic lub opiekun dziecka ma prawo do pełnego wymiaru urlopu wychowawczego w sytuacji, gdy:

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
   
• drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
   
• drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej bądź została ona ograniczona lub zawieszona,
   
• jeżeli dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna.

W takim przypadku, zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (do dnia oddania tego numeru Biuletynu Informacyjnego do druku prace legislacyjne nad projektem nie zostały jeszcze zakończone), pracownik w treści wniosku o urlop wychowawczy zawiera dodatkowe oświadczenie w sprawie wystąpienia okoliczności uprawniających go do wykorzystania całego wymiaru urlopu wychowawczego. Ponadto załącza do wniosku wskazane w rozporządzeniu dokumenty potwierdzające zaistnienie powyższych okoliczności, w tym m.in., gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna - prawomocne orzeczenie sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo o zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki.