Gazeta Podatkowa nr 32 (1698) z dnia 20.04.2020

Wymogi formalne przy udzielaniu urlopu wychowawczego

Przepisy Kodeksu pracy regulują szereg uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem. Jednym z nich jest prawo do urlopu wychowawczego. W czasie tego urlopu pracownik jest obowiązany sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem, choć dopuszczalne jest też podjęcie pracy zarobkowej w ograniczonym zakresie.

Odpowiedni staż pracy

Urlop wychowawczy przysługuje rodzicom lub opiekunom dziecka, którzy posiadają co najmniej 6-miesięczny okres zatrudnienia. Do tego okresu wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia u wszystkich pracodawców. Nie jest więc brany pod uwagę tylko staż zakładowy. Ponadto dla nabycia prawa do urlopu wychowawczego nie ma znaczenia, czy pomiędzy umowami występowały przerwy, a także nie jest istotny sposób ustania zatrudnienia. W razie przerw pomiędzy umowami sumuje się okresy zatrudnienia.

Do stażu, od którego zależy prawo do urlopu wychowawczego, wlicza się również okresy zaliczane do stażu pracy na podstawie przepisów szczególnych, np. okresy pracy w gospodarstwie rolnym.

Długość urlopu wychowawczego

Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy i przysługuje on łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Przy czym jeden miesiąc z tych 36 miesięcy przysługuje każdemu z rodziców (opiekunów) niezbywalnie. Jest to tzw. część urlopu nieprzenoszalna na drugiego rodzica. Skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej jednego miesiąca oznacza wykorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka części niezbywalnej tego urlopu. Oznacza to, że rodzic albo opiekun dziecka może skorzystać maksymalnie z 35 miesięcy urlopu.

Wyjątki dotyczą sytuacji, w których, zgodnie z art. 186 § 9 i § 10 K.p.:

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
   
• drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
   
• drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu,

oraz przypadku, gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna.

W tych wyjątkowych sytuacjach uprawniony rodzic (opiekun) może skorzystać z pełnych 36 miesięcy urlopu wychowawczego.

Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Przy czym rodzice (opiekunowie) dziecka mogą korzystać z urlopu wychowawczego jednocześnie. Oznacza to, że maksymalnie przez okres 18 miesięcy mogą równolegle korzystać z urlopu wychowawczego.

Wychowawczy na dziecko niepełnosprawne

Kodeks pracy ustanawia też urlop wychowawczy na dziecko niepełnosprawne, który jest niezależny od urlopu wychowawczego o charakterze podstawowym. Jak stanowi art. 186 § 3 K.p., jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, pracownikowi może być udzielony dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, z którego można skorzystać w okresie nie dłuższym niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Zasady udzielania tego urlopu oraz podziału pomiędzy rodzicami na części, w tym korzystania z 1 części urlopu nieprzenoszalnej, są takie same, jak w przypadku urlopu wychowawczego podstawowego.

Urlop na wniosek

Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. We wniosku o ten urlop pracownik wskazuje:

• swoje imię i nazwisko,
   
• imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część,
   
• okres, na który ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część na dane dziecko,
   
• okres urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na to dziecko,
   
• liczbę części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.

Do wniosku o urlop wychowawczy pracownik jest obowiązany dołączyć następujące oświadczenia:

• dotyczące korzystania z części urlopu rodzicielskiego na dane dziecko w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego albo zasiłku za okres odpowiadający okresowi części urlopu rodzicielskiego, ze wskazaniem liczby części urlopu wykorzystanych w taki sposób,
   
• o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica albo opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic albo opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem; oświadczenie nie jest wymagane w razie ograniczenia drugiemu rodzicowi albo pozbawienia drugiego rodzica władzy rodzicielskiej albo ograniczenia albo zwolnienia z opieki drugiego opiekuna dziecka.

Powyższe wynika z § 23 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243).

Urlop wychowawczy może być udzielony maksymalnie w 5 częściach. W przypadku gdy pracownik skorzysta z tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego, liczbę części urlopu wychowawczego pomniejsza się o jedną (art. 182^1c § 3 K.p.).

Pracodawca jest związany terminowo złożonym wnioskiem o urlop wychowawczy. Natomiast gdy wniosek o tego rodzaju urlop zostanie złożony bez zachowania terminu, pracodawca udziela urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.)