Gazeta Podatkowa nr 42 (1917) z dnia 26.05.2022

Przerwa w naliczaniu składek na urlopie wychowawczym

Pracownik, który zdecyduje się na urlop wychowawczy - jeśli spełnia określone warunki - zostanie objęty z tego tytułu obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz ubezpieczeniem zdrowotnym. Pracodawca nalicza mu wtedy składki na te ubezpieczenia. Jednak jakakolwiek aktywność zawodowa w czasie urlopu wychowawczego powoduje, że pracodawca powinien zaprzestać naliczania pracownikowi składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Raporty i składki na urlopie wychowawczym

Jeżeli osoba zatrudniona na etacie skorzysta z przysługującego jej prawa do urlopu wychowawczego, to pracodawca ma wtedy obowiązek naliczania za nią składek ubezpieczeniowych do ZUS. Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega bowiem obowiązkowo ubezpieczeniom:

• emerytalnemu i rentowym - pod warunkiem że nie posiada innych tytułów do tych ubezpieczeń oraz nie ma prawa do emerytury ani renty,
• zdrowotnemu - o ile nie podlega temu ubezpieczeniu z innego tytułu.

Obowiązek naliczania składek za pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym spoczywa na pracodawcy.

Pracodawca może rozpocząć naliczanie składek dopiero po otrzymaniu od pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym oświadczenia o braku innych tytułów do ubezpieczeń oraz braku prawa do emerytury lub renty.

Osobę przebywającą na urlopie wychowawczym pracodawca zgłasza do ubezpieczeń poprzez wykazanie jej z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 X X z naliczonymi składkami w raporcie ZUS RCA.

Ponadto przez cały okres korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego pracodawca powinien wykazywać go w raporcie ZUS RSA z "pracowniczym" kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 01 10 X X, oraz kodem przerwy 121 lub 122 - w zależności od wymiaru udzielonego urlopu wychowawczego, określonego w art. 186 § 2 lub § 3 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.).

Wysokość składek ubezpieczeniowych, wyrażona w procentach, dla osób na urlopie wychowawczym - tak jak dla wszystkich ubezpieczonych - wynosi: emerytalnej - 19,52% podstawy wymiaru, rentowej - 8% podstawy wymiaru, zdrowotnej - 9% podstawy wymiaru.

Składki naliczone na poszczególne ryzyka ubezpieczeniowe pracodawca powinien wykazać w raporcie ZUS RCA w polach dotyczących finansowania przez budżet państwa. Pracodawca ich nie opłaca. Po ich zsumowaniu wykazuje się je w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA (również jako składki finansowane przez budżet państwa).

Podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych dla osób, o których mowa, stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten urlop. Podstawa ta nie może być jednak:

• niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. - nie niższa niż 2.257,50 zł),
• wyższa niż 60% proponowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych (w 2022 r. - nie wyższa niż 3.553,20 zł).

Z kolei minimalna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych dla pracownika pełnoetatowego wynosi tyle, ile obowiązujące w danym roku minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2022 r. - nie niższe niż 3.010 zł).

Natomiast podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych (obecnie 620 zł). Podstawa ta jest niepodzielna.

Praca na wychowawczym

Jeżeli w czasie przebywania na urlopie wychowawczym pracownik rozpocznie wykonywanie np. umowy zlecenia lub własnej działalności gospodarczej, wówczas obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega odpowiednio jako zleceniobiorca lub przedsiębiorca, a nie z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Pracodawca, który udzielił pracownikowi urlopu wychowawczego, nie powinien w czasie wykonywania umowy zlecenia lub prowadzenia działalności gospodarczej naliczać za niego żadnych składek ubezpieczeniowych z tytułu przebywania przez niego na urlopie wychowawczym. Jeśli nastąpi to w trakcie miesiąca, to wówczas z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe za ten miesiąc należy naliczyć pracownikowi w raporcie ZUS RCA od zmniejszonej podstawy wymiaru. Pomniejszenia dokonuje się, dzieląc podstawę wymiaru tych składek za cały miesiąc przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania tym ubezpieczeniom w danym miesiącu. Pracodawca nie może natomiast zmniejszyć proporcjonalnie podstawy wymiaru składki zdrowotnej.

Okres przerwy w opłacaniu składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, spowodowanej posiadaniem innego tytułu do ubezpieczeń, pracodawca wykazuje w raporcie ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 350 - inne świadczenia/przerwy (przykład).

Należy pamiętać, że pracodawca może zaprzestać naliczania składek za pracownika dopiero wtedy, gdy złoży mu on oświadczenie o posiadaniu innego tytułu do ubezpieczeń emerytalno-rentowych i ubezpieczenia zdrowotnego.