Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 12 (534) z dnia 10.06.2021

Udzielenie urlopu wychowawczego pracownicy zatrudnionej na zastępstwo

Zatrudniamy osobę na zastępstwo pracownika długotrwale niezdolnego do pracy. W maju br. złożyła ona wniosek o udzielenie jej urlopu wychowawczego. Czy pracownicy tej przysługuje urlop wychowawczy? Jeżeli tak, to jak określić moment jego zakończenia?

Jeżeli pracownica z pytania legitymuje się wymaganym okresem zatrudnienia oraz wychowuje dziecko w określonym wieku, to może skorzystać z urlopu wychowawczego, z zastrzeżeniem że jego okres nie powinien wykraczać poza ostatni dzień zatrudnienia.

Urlop wychowawczy jest zwolnieniem od pracy udzielanym na wniosek pracownika - rodzica lub opiekuna małego dziecka w celu sprawowania nad nim osobistej opieki, za które nie przysługuje prawo do wynagrodzenia ani świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego.

Kodeks pracy wyróżnia trzy rodzaje umów o pracę, tj. na czas nieokreślony, na okres próbny oraz na czas określony (art. 25 § 1 K.p.). Umowa na zastępstwo należy do ostatniej kategorii, tyle że jest wyłączona z limitów 3/33 przewidzianych dla tego rodzaju kontraktów (art. 25¹ § 4 pkt 1 K.p.).

Analogiczne stanowisko w omawianej sprawie zaprezentował resort pracy w odpowiedzi z 10 sierpnia 2011 r. na interpelację poselską (znak SPS-023-23813/11), wyjaśniając, że: "(...) Należy więc stwierdzić, iż wszyscy pracownicy, bez względu na to, czy zostali zatrudnieni na podstawie umowy o pracę na czas określony czy też nieokreślony, mają prawo do urlopu wychowawczego. Przywołany przepis nie różnicuje bowiem tego prawa w zależności od rodzaju zawartej umowy o pracę. To samo dotyczy zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na zastępstwo, która według kwalifikacji prawnej zawartej w Kodeksie pracy jest jedynie szczególną formą umowy o pracę na czas określony (...)".

Zwracamy uwagę! Z prawa do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem może skorzystać pracownik legitymujący się co najmniej 6-miesięcznym, ogólnym okresem zatrudnienia (art. 186 § 1 K.p.). Przepis nie przewiduje dodatkowych warunków, co oznacza, że ewentualne przerwy między okresami pracy, ani miejsce zatrudnienia nie mają znaczenia.

Pracodawca zatrudnił w ramach umowy na czas określony w zastępstwie nieobecnego pracownika matkę 2-letniego dziecka, która dotychczas nie pracowała zawodowo. Prawo do urlopu wychowawczego nabędzie ona po przepracowaniu 6 miesięcy.

Załóżmy, że pracownica pracowała wcześniej na podstawie umowy o pracę przez 3 miesiące w 2019 r. i 3 miesiące w 2020 r. Ma ona prawo wystąpić o urlop wychowawczy od pierwszego dnia obecnego zatrudnienia.

Urlop wychowawczy może trwać do 36 miesięcy, przy czym każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne i niezbywalne prawo do jednego miesiąca tego urlopu. Prawa tego nie może przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka (art. 186 § 2 zd. 1 i § 4 K.p.), co oznacza, że w sytuacji gdy obydwoje z rodziców lub opiekunów dziecka żyją i korzystają z pełnej władzy rodzicielskiej, maksymalny wymiar urlopu wychowawczego jaki może wykorzystać jeden z nich wynosi 35 miesięcy. Skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej jednego miesiąca oznacza wykorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka urlopu w części przysługującej wyłącznie temu rodzicowi (art. 186 § 5 K.p.).

Gdyby jednak wnioskodawca uprzednio skorzystał z przerwanego urlopu rodzicielskiego (chodzi o część wynoszącą nie więcej niż 16 tygodni, która na mocy art. 182^1c § 1 i 3 K.p. może być wykorzystana do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia), to liczba wykorzystanych w tym trybie części pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego (art. 182^1c § 3 zd. 2 K.p.).

Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu (art. 186 § 7 zd. 1 K.p.). Pracodawca jest związany terminowym wnioskiem w tej sprawie, a jeżeli został on złożony bez zachowania terminu, udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku (art. 186 § 7 zd. 3 i § 7¹ K.p.).

Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl

Okres urlopu wskazuje pracownik we wniosku o omawiany urlop (§ 23 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem... - Dz. U. poz. 2243). Jak wyjaśnił resort pracy w powołanym wcześniej piśmie: "(...) konsekwencją zawarcia przez strony umowy o pracę na czas określony jest to, iż urlop wychowawczy może zostać udzielony wyłącznie do końca trwania umowy o pracę. Oznacza to, iż pracownik, w zależności od okresu, na jaki została zawarta tego rodzaju umowa o pracę, może nie mieć możliwości wykorzystania pełnego 3-letniego wymiaru urlopu wychowawczego. Podobnie w odniesieniu do umów o pracę na czas określony, obejmujący okres usprawiedliwionej nieobecności pracownika zastępowanego (...)". Jeśli w treści tej umowy terminu nie określono, to pracownik może wystąpić o urlop wychowawczy do dnia, w którym wystąpi zdarzenie powodujące rozwiązanie się umowy na zastępstwo (np. powrót osoby zastępowanej do pracy). Należy bowiem pamiętać, iż urlop wychowawczy jest uprawnieniem wyłącznie pracowniczym, a zatem pracodawca nie może udzielić go na okres dłuższy niż ten, przez jaki dana osoba pozostaje jego pracownikiem (por. powołane wcześniej stanowisko resortu pracy).

Pracodawca od 1 września 2020 r. zatrudnił w ramach umowy na czas określony w zastępstwie nieobecnego pracownika matkę 3-letniego dziecka legitymującą się 5-letnim stażem pracy. Pracownik zastępowany przebywa na świadczeniu rehabilitacyjnym do 30 czerwca br. - ten dzień będzie ostatnim dniem zatrudnienia pracownicy zastępującej.

Pracownica zastępująca na początku maja br. wystąpiła do pracodawcy o udzielenie jej na okres od 1 czerwca do 31 grudnia 2021 r. urlopu wychowawczego. Pracodawca udzielił pracownicy tego urlopu tylko na miesiąc, tj. do dnia zakończenia umowy na zastępstwo.